بررسی استاندارد چراغ های ضد انفجار و انواع مدل های آن

استاندارد چراغ های ضد انفجار

به طور کلی هر وسیله ای و به خصوص وسایل الکتریکی که از استانداردهای ضد انفجار برخوردار باشند، جزو تجهیزات ضد انفجار دسته بندی می­شوند. نماد نمایش تجهیزات ضد انفجار EX است. استانداردهای مهم و رایج در خصوص تجهیزات و استاندارد چراغ های ضد انفجار ATEX در اروپا و استاندارد NEC در آمریکای شمالی هستند. تجهیزات ضد انفجار بر اساس استانداردهای طراحی و ساخت، نوع سیستم حفاظت در برابر انفجار و محیطی که در آن فعالیت می­‌کنند تفکیک می­شوند که مشخصات این تجهیزات به صورت یک سری علائم اختصاری معمولاً بر روی برچسب آن­ها نوشته می­‌شود.

به طور کلی تجهیزات ضد انفجار در تمام صنایعی که دارای محیط های مستعد برای انفجار هستند استفاده می­شوند. اصلی ترین و مهم ترین این صنایع، صنعت نفت و گاز است. یکی از زیرشاخه های مهم صنعت نفت و گاز که ایمنی آن از اهمیت بسیار بالایی برخوردار است، جایگاه های عرضۀ سوخت می­‌باشند. از آن­جایی که در جایگاه های توزیع سوخت همواره مقدار زیادی از سوخت های مختلف با قابلیت اشتعال بالا موجود است و در صورت ایجاد انفجار در جایگاه، جان افراد بسیاری به خطر می­افتد و ضررهای جبران ناپذیری وارد می­شود، رعایت مسائل ایمنی در جایگاه ها امری فوق ضروری است.

از مهم ترین اصول ایمنی جایگاه ها استفاده از تجهیزات ضد انفجار است. تجهیزات ضد انفجار جایگاه سوخت شامل وسایلی چون چراغ ها و تجهیزات روشنایی، تابلو برق ها، آژیرها، جعبه تقسیم و سیستم برق کشی، گلند کابل ها، پمپ ها و الکتروموتورها و بسیاری از تجهیزات دیگر می‌ باشند.

دسته بندی و توضیحات چراغ های ضد انفجار

همان طور که می­دانید وظیفۀ چراغ ها تأمین روشنایی لازم در محل است. چراغ های ضد انفجار مورد استفاده در جایگاه های سوخت و صنایع نفتی برحسب شکل و ساختار و کاربردی که دارند دارای انواع مختلفی هستند. به طور کلی چراغ های ضد انفجار به انواع چراغ های دستی، آویز، دیواری، فلوئورسنت، اضطراری و… تقسیم می­‌شوند.

چراغ های ضد انفجار در مناطق Zone 1 و 2 استفاده می­شوند و قابلیت استفاده در Zone 0 را ندارند. از جمله لامپ های رایج مورد استفاده در چراغ های ضد انفجار می­‌توان به لامپ های بخار سدیم با رنگ زرد، لامپ با بخار جیوه و لامپ متال هالید با رنگ مایل به سفید اشاره کرد.

برندهای مختلفی در حوزۀ طراحی و فروش چراغ ها و تجهیزات ضد انفجار فعالیت می­‌کنند که یکی از شاخص ترین آن­ها برند واروم (Warom) چین است. در ادامه مشخصات و کاربردهای چند نوع از چراغ های ضد انفجار متداول که کاربرد ویژه در صنایع نفت و گاز و جایگاه های سوخت دارند، شرح داده خواهد شد.

1. چراغ آویز ضد انفجار

چراغ های آویز ضد انفجار (Explosion Proof Pendant lights) به طور گسترده در معادن، پالایشگاه های نفت، صنایع پتروشیمی، جایگاه های سوخت و کلیۀ محیط هایی که مستعد انفجار هستند استفاده می‌­شود. از این چراغ ها جهت ایجاد روشنایی عمومی استفاده می‌­شود. نحوۀ نصب این چراغ ها به صورت آویز یا اتصال با پیچ است و به سقف محل مورد نظر متصل می­گردند. ساختار یکپارچه­ی خط جریان باعث بهبود عملکرد دفع حرارت در این چراغ ها است.

قسمت داخلی این لامپ ها از یک ساختار ضد لرزش ساخته شده است و می­‌تواند برای مدت طولانی در مکان های دارای لرزش و فرکانس های مختلف کار کند. سطح حفاظت بدنۀ این لامپ ها IP 66 است و پوشش آن به گونه ای است که برای مدت طولانی دچار خوردگی و زنگ زدگی نخواهد شد.

شیشۀ مورد استفاده در این لامپ ها از نوع ضد خش، ضد خوردگی و ضد ضربه است و نرخ انتقال نور آن بین 95 تا 98 درصد است.

معمولاً به منظور تنظیم ولتاژ در این چراغ از یک ترانس در ساختار آن­ها استفاده می‌­شود. این چراغ ها در کلاس 1 و منطقۀ Zone 1 , 2 قابل استفاده هستند. این لامپ ها در ابعاد مختلف و بسته به میزان روشنایی مورد انتظار از آن­ها می‌­توانند دارای توان های مختلف از مقادیر کوچک مانند 10 W تا مقادیر بزرگی چون 400 W و یا بیشتر باشند.

استانداردهای طراحی و استفاده از استاندارد چراغ های ضد انفجار عبارتند از استانداردهای EN 60079-10 و EN 61241-10 مطابق با دستورالعمل های ATEX و IEC EX. مشخصات و توضیحات فنی چراغ آویز ضد انفجار نوع Warom EX HRD 61 و Warom EX BDD 81 در قسمت تجهیزات ضد انفجار فروشگاه اینرژی بیان شده است.

2. چراغ ضد انفجار بازرسی مخزن

چراغ های ضد انفجار بازرسی مخزن (Tank Inspection Vessel Lamps) جهت ایجاد روشنایی لازم برای بازرسی و مشاهدۀ درون تانکرها به کار می‌­روند. در زیر گروه ایمنی و حفاظت نوع استفاده از این چراغ ها به صورت دستی است و به طور گسترده در صنایع نفت و گاز، پتروشیمی، جایگاه های سوخت و کلیه صنایعی که دارای مخازن سوخت هستند استفاده می­‌شود.

از آن­جایی که داخل مخازن سوخت و مواد نفتی همواره گازهای قابل احتراق وجود دارد، لازم است تا چراغ مورد استفاده کاملاً ضد انفجار و ایمن باشد که موجب ایجاد جرقه و انفجار در مخزن نشود. چراغ های بازرسی ضد انفجار دارای قابلیت استفاده در مناطق Zone 1 , 2 , 21 , 22  هستند.

استفاده از مجموعۀ کاملی از مواد با رسانایی گرمایی بالا سبب نرخ خنک کاری بالا به صورت همرفتی در این چراغ ها می­‌شود و لذا می‌­توانند برای مدت طولانی در محیط های با حرارت بالا کار کنند. بدنۀ این چراغ ها از جنس آلومینیوم فشرده و گیره و اجزای داخلی آن از جنس فولاد ضد زنگ (Stainless Steel) و یا کربن استیل (Carbon Steel) هستند.

درجه حفاظتی این لامپ ها IP 66 است و مطابق با دستور العمل های استاندارد چراغ های ضد انفجار ATEX، NEC و IEC طراحی و استفاده می‌­شوند. ولتاژ ورودی به این لامپ ها بسته به نوع لامپ متفاوت است و معمولاً بین ولتاژهای 90 تا 305 ولت در بازار موجود هستند. میزان روشنایی این لامپ ها مقادیر متفاوتی دارد اما معمولاً توان مصرفی چندان بالایی ندارند. یک نمونۀ معروف از این چراغ ها مدل Warom EX BAK85 است که دارای توان 9 وات است و در فروشگاه اینرژی ارائه شده است.

3. چراغ دستی ضد انفجار

چراغ های دستی (Incandescent Hand Lamp) ضد انفجار برای ایجاد روشنایی و به صورت دستی استفاده می­شوند. از لامپ های هالوژن، کم مصرف و LED برای این چراغ ها استفاده می­‌شود. محفظۀ این چراغ ها معمولاً از آلومینیوم سبک ساخته می­شود و دسته و قلاب آن پلاستیکی است. درجۀ حفاظتی این چراغ ها IP 65 است و قابلیت عملکرد در دماهای -20 تا 40 درجه سانتی گراد را دارند.

این چراغ ها قابلیت استفاده در مناطق Zone 1 , 2 ,21 ,22 را دارند و بر اساس دستورالعمل های ضد انفجار ATEX، IEC و NEC طراحی و استفاده می­‌شوند. بیشترین توان مورد استفاده در این لامپ ها معمولاً 60 W است. برندهای مختلفی از این چراغ ها در بازار موجود است که شما می­‌توانید مشخصات فنی و برچسب و استاندارد های ضد انفجار مربوط به چراغ دستی ضد انفجار نوع Warom EX BSX80 را در فروشگاه اینرژی مشاهده فرمایید.

4. چراغ فلوئورسنت ضد انفجار

چراغ های فلوئورسنت ضد انفجار (Explosion Proof Fluorescent Lamps) کاربرد وسیع و گسترده ای دارند و می­توانند در مناطق مستعد انفجار مانند صنایع نفت و گاز به عنوان چراغ های روشنایی، نور تجهیزات، چراغ اضطراری آتش نشانی و چراغ های هشدار دهنده استفاده شوند. لامپ های جدید فلوئورسنتت با ماژول های LED جدید به کار رفته در ساختار آن­ها دارای شدت درخشندگی عالی و طیف رنگ های مختلف هستند.

بدنۀ قسمت نگه دارنده­ی چراغ فلوئورسنت ضد انفجار معمولاً از فولاد ضد زنگ (Stainless Steel) است. اتصالات نگه دارندۀ لامپ فلوئورسنت از پلی استر تقویت شده با فیبر شیشه ساخته شده اند و این مواد مقاومت شیمیایی بالایی در برابر مواد مختلف دارند. همچنین این اتصالات از قابلیت کار در دماهای بالا برخوردار هستند. در این چراغ ها سیستم حفاظتی LED Driver وجود دارد که لامپ را در برابر نوسانات ولتاژ و جریان محافظت می­‌کند. این چراغ ها مطابق با دستورالعمل های ایمنی ATEX، IEC و NEC طراحی و استفاده می­شوند. استانداردهای به کار رفته در طراحی این چراغ ها عبارتند از :

EN 60079-0, EN 60079-1, EN 60079-5, EN 60079-7, EN 60079-31, IEC 60079-0, I EC 60079-1, IEC 60079-5, IEC 60079-7, IEC 60079-31

محدودۀ تغییرات ولتاژ مورد استفاده در این چراغ ها بین 96 تا 254 ولت است. درجه حفاظت این لامپ ها بسته به نوعشان می­تواند IP 66 یا IP 67 باشد. نرخ عبور نور در این لامپ ها 90% است و در بازۀ دمایی -20 تا 50 درجه سانتی گراد عملکرد مناسبی دارند. تعداد لامپ های به کار رفته در این چراغ ها می­تواند یک تا 4 لامپ باشد و طول لامپ ها به صورت 2 ft و 4 ft موجود است.

5. چراغ خروج اضطراری ضد انفجار

چراغ خروج اضطراری ضد انفجار (Explosion Proof Emergency Exit Light) در حقیقت نوعی چراغ هشدار دهنده است که در مواقع عادی و خطر روشن شده و مسیر خروج را نشان می‌­دهد. از آن­جایی که این چراغ ها باید در شرایط خطرناک و وقوع آتش به وظایف خود عمل کنند، لازم است تا مقاومت بسیار بالایی در برابر اشتعال و انفجار داشته باشند.

این چراغ ها دارای قابلیت استفاده در مناطق Zone 1 , 2 , 21 , 22 هستند. درجه حفاظتی چراغ های خروجی اضطراری IP 65 است. استانداردهای ایمنی مورد استفاده در طراحی و بهره برداری این چراغ ها مطابق با دستورالعمل های استاندارد چراغ های ضد انفجار ATEX، NEC و IEC است. تعدادی از استانداردهای مهم این چراغ عبارتند از :

• UL 844 برای مکان های خطرناک
• UL 1598A کاربرد های مرتبط با صنایع دریایی
• UL 1598 مکان های مرطوب
• UL 8750 ایمنی LED
• UL 924 روشنایی اضطراری

چراغ های خروج اضطراری می­توانند به صورت دیواری و یا آویز سقفی نصب شوند. این چراغ ها هنگامی که تحت شرایط اضطراری  دچار قطع جریان برق می­شوند، از نیروی الکتریسیتۀ موجود در باتری خود جهت تأمین روشنایی استفاده می­‌کنند. لامپ LED مورد استفاده در این چراغ ها بسیار پرنور و کم مصرف است و با عمر بالای حدود 50000 ساعت، سازگاری بالایی با محیط زیست دارد. محفظۀ این چراغ ها معمولاً از جنس آلومینیوم است و در رنگ های مختلفی موجود هستند که رنگ زرد آن از دیگر رنگ ها رایج تر است.

توان مصرفی این لامپ ها معمولاً کم است و اکثراً در محدودۀ کمتر از 10 W هستند. برندهای مختلفی از این چراغ ها در بازار موجود است که شما می­توانید مشخصات فنی و برچسب و استاندارد های ضد انفجار مربوط به بعضی چراغ های خروج اضطراری ضد انفجار رایج و با کیفیت را در قسمت فروشگاه اینرژی مشاهده فرمایید.