از سال های گذشته تاکنون همواره بحث استفاده و یا عدم استفاده از مکمل های سوخت خودرو (Fuel Additives) به عنوان یک مادۀ افزودنی جهت افزایش کیفیت سوخت مطرح بوده است. سازندگان مکمل های سوخت ادعا دارند که با ریختن مکمل در باک خودرو، سوخت با کیفیت تری خواهیم داشت و قدرت موتور و عمر آن افزایش مییابد و در مصرف سوخت صرفه جویی می شود. اما باید بررسی کرد که این ادعا تا چه حد صحت دارد و چه میزان آن فقط تبلیغات بازاریابی شرکت های تولید کننده که بیشتر در جایگاه های سوخت بنزین بازاریابی انجام می دهند و فروشندگان برای عرضۀ محصولاتشان است.
مکمل سوخت خودرو خود شامل گروه ها و دسته های مختلفی هستند که بر اساس عملکرد و کاربردی که دارند دسته بندی میشوند. برخی مکمل ها مربوط به خودروهای بنزینی و برخی دیگر مربوط به خودروهای دیزلی میباشند.
این موضوع که استفاده از مکمل های سوخت تغییراتی در عملکرد خودرو ایجاد کند، بستگی به پارامتر های مختلفی دارد. که قدیمی یا جدید بودن خودرو یکی از پارامترهای مهم است. خودروهای قدیمی با توجه به مدت زمان زیادی که کار کرده اند نیاز بیشتری به تقویت دارند اما باید در نظر داشت که موتور خودرو های خیلی قدیمی برای کار با بنزین های سرب دار طراحی شده اند و استفاده از مکمل های بدون سرب برای آنها میتواند یک چالش باشد و ممکن است بهبودی در عملکرد سیستم ایجاد نکند.
فروشندگان مکمل سوخت خودرو مدعی هستند که با استفاده از مکمل ها در مصرف سوخت صرفه جویی شده و هزینه ها کاهش می یابد. با توجه به گران شدن بنزین و افزایش اهمیت کاهش هزینه ها باید بررسی کرد که از لحاظ اقتصادی مصرف مکمل ها چه تأثیری بر میزان هزینه های مربوط به سوخت اتومبیل دارد.
در ادامۀ این مطلب انواع مکمل های سوخت و روغن و تأثیرات مثبت و منفی آنها بر عملکرد وسیلۀ نقلیه بررسی خواهد شد.
پاک کننده های سیستم سوخت
بنزین ورودی به باک خودرو همواره دارای مقادیری آلودگی و رسوبات است. از میان این آلودگی ها رسوبات کربنی باعث اخلال در روند انتقال و پاشش سوخت و گرفتگی سوزن انژکتور خودرو میشوند. پاک کننده های سیستم سوخت (Fuel System Cleaners) کربن و مواد زائد کربنی تولید شده در سوخت هایی مانند انواع بنزین و سیستم سوختی خودرو را از بین برده و تصفیه میکنند. همچنین این مواد گاهاً به عنوان مواد ضد خوردگی برای جلوگیری از ایجاد واکنش های خوردگی در سیستم ذخیره و انتقال سوخت خودرو نیز معرفی میشوند.
واکنش های خوردگی معمولاً در خودروهایی که از اتانول و سوخت های مرتبط با آن استفاده میکنند رخ میدهد. بسیاری از کارشناسان ادعای ضد خورنده بودن مکمل سوخت خودرو را رد میکنند.
نوع دیگری از پاک کننده ها به پاک کننده انژکتور خودرو معروف هستند که وظیفۀ آنها زدودن رسوبات کربنی تشکیل شده بر انژکتور خودرو است که این رسوبات باعث تأثیرات منفی بر راندمان و مسافت پیموده شده توسط سوخت خودرو میشود. ایجاد رسوبات کربن روی انژکتور مشکلی است که به خصوص برای خودروهای با دور موتور بالا مهم و شایع است. رانندگانی که برای مدت طولانی از خودرو استفاده نمیکنند و کمتر در بزرگراه ها رانندگی میکنند و بیشتر برای مسافت ها و زمان های کوتاه از خودرو استفاده میکنند، به موتور خودروی خود اجازه نمیدهند به اندازۀ کافی داغ شود تا خود را تمیز کند، از این رو لازم است تا از پاک کننده های سوخت برای تمیز کردن موتور و انژکتور خود استفاده کنند.
بسیاری از کارشناسان معتقدند که پاک کننده های سوخت فقط صرفاً کالاهای تجاری ای هستند که فایدۀ چندانی برای خودرو نداشته و فقط پول را از جیب مشتریان خالی میکنند. دلایلی که آنها برای این مدعای خود میآورند از قرار زیر است. انژکتورها سوزن هایی هستند که توسط نیروی فنر روی یک نشیمنگاه فلزی سوار شده اند و قبل از آنها فیلتر قرار گرفته است که تمام ناخالصی های سوخت را جذب میکنند و با کهنه تر شدن منافذ آن کمتر و کوچکتر شده و حتی ناخالصی های بیشتر و ریزتر را هم جذب میکنند.
از طرفی فشار بنزین درون انژکتور به قدری بالا است که امکان تشکیل رسوب در سوزن انژکتور را نمیدهد. این مکمل های پاک کننده در حقیقت حلال هایی هستند که به صورت مواد روانکار و محافظ بر روی سطوح سیستم سوخت رسان مینشیند و سبب کاهش اصطکاک و فرسودگی سیستم میشود.
از آنجایی که این مکمل سوخت خودرو از قیمت نسبتاً بالایی برخوردار هستند و میزان تأثیر مثبت آنها بر عمر موتور خیلی زیاد نیست و نهایتاً در طولانی مدت 10 درصد به عمر موتور بیافزایند، استفاده از این مکمل ها از لحاظ اقتصادی به صرفه نیست. فارق از این امر حتی در صورتی که بحث صرفۀ اقتصادی مطرح نباشد باید توجه داشت که با توجه به عدم نظارت جدی بر این گونه کالاها، معمولاً تضمینی بر اصل بودن آنها وجود ندارد و در صورت تمایل به خرید مکمل سوخت خودرو باید توجه کرد که از برند معتبر و کاملاً دست نخورده و دارای بسته بندی اصلی باشد.
تثبیت کننده های سوخت
سوخت ورودی به باک خودرو بلافاصله پس از ذخیره شروع به تجزیه شدن میکند. تجزیۀ سوخت سبب ایجاد لخته های کوچک و رسوبات میشود. این رسوبات میتوانند خطوط سوخت را مسدود کنند و دیواره ها بچسبند. تثبیت کننده های سوخت (Fuel Stabilizer) مانع از تجزیه و تخریب سوخت میشوند و با جلوگیری از خوردگی سیستم عمر آنرا افزایش میدهند. بعضی از این تثبیت کننده ها را در مخازن ذخیرۀ سوخت میریزند تا کیفیت سوخت افزایش یافته و درون مخزن رسوب ایجاد نشود.
انواع مکمل سوخت دیزلی
مکمل های افزودنی سوخت دیزل در حقیقت چند وظیفۀ مهم را ایفا میکنند. اگر برگه مشخصات ASTM (لیست خواص) بنزین و دیزل را مقایسه کنید ، به نظر می رسد دیزل دارای خواص بیشتری است که باید توسط مواد افزودنی محافظت شود. مطمئناً مواد افزودنی سوخت دیزل بیشتری در بازار وجود دارد که مصرف کنندگان با استفاده از این مواد اطمینان حاصل كنند كه دیزل مورد نظر عملكرد خود را به خوبی انجام می دهد.
علت این امر ممکن است با این واقعیت ارتباط داشته باشد که بنزین بسیار پالایش شده تر است و سوخت سبک تری است، در حالی که دیزل سوخت سنگین تری است و بنابراین بیشتر مستعد خاموش شدن است. روان کاری افزایش عدد ستان، بهبود عملکرد سوخت در هوای سرد و جلوگیری از تبلور سوخت، افزایش پایداری سوخت، تمیز کردن باک و سیستم انتقال سوخت خودرو و… همه اینها خواص اساسی ای هستند که توسط مواد افزودنی بهبود مییابند.
مهم ترین وظیفۀ آنها افزایش عدد ستان و افزایش سرعت احتراق در سیلندر است. عدد ستان (Cetane Number) معیاری برای تعیین کیفیت گازوئیل و سوخت های دیزلی میباشد. هرچه عدد ستان بالاتر باشد، عمل احتراق درون سیلندر سریع تر انجام شده و گازوئیل دارای کیفیت بالاتری میباشد.
در موتور دیزلی بر خلاف موتور بنزینی که احتراق به صورت همزمان با پاشش سوخت داخل سیلندر رخ میدهد، بین پاشش سوخت و احتراق مقداری فاصله میافتد که آن را دورۀ تأخیر احتراق مینامند. دورۀ تأخیر به نوع سوخت، طرح موتور و شرایط احتراق بستگی دارد. پس از رسیدن به شرایط احتراق سوخت به طور خود به خود و بدون جرقه زدن شمع، در اثر فشار و دمای بالا میسوزد و در مرحلۀ سوم سیلندر منبسط میشود. نهایتاً در مرحلۀ چهارم گازهای حاصل از احتراق از طریق اگزوز از محفظه خارج میشوند.
با توجه به موارد ذکر شده، ساختار شیمیایی گازوئیل به عنوان سوخت موتور دیزلی و شرایط موتور دیزل باید به نحوی باشد که امکان احتراق خود به خود داخل محفظۀ احتراق را تسهیل کنند. مکمل سوخت خودرو از نوع افزایندۀ عدد ستان با افزودن هیدروکربن های پارافینی زنجیری به سوخت سبب افزایش عدد ستان و بهبود عملکرد موتور دیزلی میشوند.
یکی دیگر از مکمل های سوخت دیزل، مکمل های ضد یخ سوخت هستند. در هوای سرد زمستان ویسکوزیتۀ گازوئیل افزایش یافته و حالت ژله ای به خود میگیرد. این امر سبب انسداد فیلتر سوخت و اخلال در عملکرد موتور دیزلی میگردد. از این رو از مواد افزودنی ضد یخ (Anti Gel Additives) استفاده میشود تا سوخت در هوای سرد به صورت روان و خوب کار کند.
برخی دیگر از مکمل سوخت خودرو های دیزل هم وجود دارند که به عنوان پاک کننده های سیستم سوخت و تثبیت کننده های سوخت استفاده میشوند که در قسمت قبلی توضیح داده شدند.
برندهای معروف مکمل سوخت خودرو های دیزلی
لوکاس (Lucas Oil)
روغن لوکاس یکی از محبوب ترین روان کننده های خودرو و تولید کننده مواد افزودنی سوخت در آمریکای شمالی است. این شرکت که در سال 1989 تأسیس شد و سرانجام به یک شرکت چند میلیون دلاری تبدیل شد، مقر آن در کالیفرنیای ایالات متحده است. پرفروش ترین محصول تصفیه شده سوخت دیزل آن ، تصفیه سوخت Lucas 10013 است.
استانادین (Stanadyne)
از حدود سال 1876 میلادی کمپانی استانادین شروع به کار کرده و همواره از پیشگامان تولید محصولات جدید بوده است. این کمپانی در حال حاضر در زمینۀ ساخت سیستم ها و محصولات بنزینی و دیزلی فعالیت دارد. این شرکت به علت فرمول خاص خود از برندهای معروف و معتبر در عرصۀ انواع مکمل سوخت خودرو است.
هاوز (Howes)
هاوز پس از شروع کار در سال 1920 به عنوان یک شرکت تولید روان کننده ها معروف شد. در ادامۀ فعالیتش به یکی از بهترین مارک های افزودنی سوخت دیزل تبدیل شد. دفتر مرکزی این شرکت در شمال کینگستون واقع در R.I است. از مهم ترین تولیدات این شرکت یکی از مواد افزودنی سوخت مورد استفاده برای کامیون های دیزلی ، Howes Diesel Treat است.
ساختار مکمل های افزایندۀ عدد اکتان بنزین (Octane Boosters)
این نوع از مکمل سوخت خودرو به منظور افزایش عدد اکتان سوخت ها و کمک به بهسوزی سوخت و افزایش راندمان موتور احتراق داخلی طراحی شده اند.
عدد اکتان
عدد اکتان (Octane Number) معیاری برای تعیین کیفیت احتراق سوخت در موتورهای احتراق داخلی میباشد. هرچه عدد اکتان بنزین بالاتر باشد، احتراق آن آرام تر بوده و بنزین با کیفیت تر میباشد.
عدد اکتان یک سوخت در واقع درصد حجمی ایزواکتان در مخلوط با نرمال هپتان است. هرچه عدد اکتان یک سوخت بالاتر باشد، امواج احتراق داخل سیلندر منظم تر پخش شده و سوخت آرامتر و بهتر میسوزد. عدد اکتان ایزو اکتان برابر 100 و نرمال هپتان برابر صفر است.
بنزین ها از لحاظ عدد اکتان به دو دستۀ بنزین معمولی و بنزین سوپر تقسیم میشوند. در ایران بنزین معمولی دارای عدد اکتان بین 87 تا 90 و بنزین سوپر دارای عدد اکتان حدود 95 می باشد. شما میتوانید جهت کسب اطلاعات بیشتر به مقالۀ عدد اکتان بنزین و راه های بهبود آن مراجعه کنید.
مواد موجود در اکتان بوسترها
مکمل های افزایندۀ عدد اکتان برای افزایش عدد اکتان بنزین دارای یک سری مواد افزودنی هستند که در اثر ترکیب شدن با بنزین عدد اکتان را افزایش میدهند. این مواد غیر سربی هستند و عموماً دارای تأثیرات مخرب و آلودگی نیستند. برخی از این مواد افزودنی عبارتند از:
1. MTBE . ETBE
متیل ترشیئری بوتیل اتر (MTBE) و اتیل ترشیئری بوتیل اتر (ETBE) از جمله ترکیبات اتری افزایندۀ عدد اکتان هستند. این مواد میتوانند عدد اکتان بنزین را به طور قابل ملاحظه ای افزایش دهند.
2. آروماتیک ها
ترکیبات آروماتیکی چون تولوئن، بنزن و زایلن که دارای ساختار هیدروکربنی حلقوی هستند با افزایش به بنزین سبب بالا رفتن عدد اکتان و بهبود خاصیت آرام سوزی بنزین میشوند.
3. الکل ها
الکل ها و خصوصاً اتانول از جمله مواد رایجی هستند که در اکثر مکمل سوخت خودرو وجود دارند و میتوانند عدد اکتان را به طور معمول حدود 2 تا 4 واحد افزایش دهند. در سوخت ماشین های مسابقه همواره مقداری اتانول میریزند تا بازده موتور آنها افزایش یابد. در صورتی که مقدار بیش از حد مجاز الکل در سوخت استفاده شود میتواند باعث ایجاد رسوب و آسیب دیدن موتور خودرو شود.
چند نمونه از اکتان بوستر های معروف
STP
برند STP یک شرکت روغن موتور آمریکایی است که شصت سال است در حوزۀ سوخت و فراورده ها و مکمل سوخت خودرو فعالیت دارد. این نام به عنوان مخفف Scientated Treated Petroleum است. این مکمل ها در حقیقت دو محصول در یک قالب هستند و علاوه بر افزایش عدد اکتان نقش تمیز کردن سیستم سوخت را هم ایفا میکنند. استفاده از این مکمل سوخت خودرو سبب افزایش شتاب و قدرت خودرو و کاهش ضربه زدن در موتور میشود.
TORCO
این مکمل محصول شرکت آمریکایی TORCO است که در سال 1950 تاسیس گردیده است. قیمت این مکمل ها نسبتاً گران است و بیشتر برای ماشین های مسابقه استفاده میشوند. افزایش عدد اکتان ناشی از این مکمل ها بسیار چشمگیر است و میتواند عدد اکتان سوخت را ده تا 15 واحد افزایش دهد. البته این افزایش معمولاً موقتی است و پایدار نیست.
KLOTZ
شرکت روان کننده Klotz Synthetic Lubricants در سال 1959 تأسیس شد. این شرکت روان کننده و روغن های مصنوعی ، آئروسل ها و مواد افزایندۀ عدد اکتان سوخت را تولید می کند. مکمل های Klotz یکی از محصولات محبوب این شرکت هستند که برای خودروهای عادی و مسابقه ای استفاده میشوند.
تقویت کننده اکتان Klotz که با هدف افزایش اکتان بنزین پمپ تا 10 عدد طراحی شده است. در این مکمل سوخت خودرو یک جایگزین برای تترا اتیل سرب به منظور روانکاری اضافه شده است و در ضمن کنترل سرعت سوختن ، مقدار شعله را تثبیت می کند. همچنین می تواند به عنوان پاک کننده سیستم سوخت عمل کند و انژکتورها یا کاربراتور را تمیز نگه دارد. در استفاده از مکمل ها باید احتیاط کرد زیرا در صورتی که به طور تصادفی در هر مکانی روی وسیله نقلیه ریخته شود، رنگ، پلاستیک و فایبرگلاس را تغییر رنگ می دهد.
استفاده یا عدم استفاده از مکمل های بنزین؟
تولید کنندگان اکتان بوستر ها ادعا دارند که محصولاتشان عدد اکتان سوخت را افزایش میدهد و خودرو با استفاده از این مکمل ها میتواند بهتر و با قدرت و شتاب بیشتری حرکت کند. اما این که این ادعا تا چه اندازه درست است میتواند برای خودرو ها و مکمل های مختلف متفاوت باشد.
در ادامه این سوال مطرح میشود که اگر درستی این فرض و ادعا ثابت شود آیا لازم است تا از هر مکملی و برای هر خودرویی استفاده شود و این کار چقدر توجیه اقتصادی دارد؟!
در صورتی که حجم موتور شما پایین باشد و یا خودروی قدیمی کاربراتوری داشته باشید، مکمل سوخت خودرو تأثیر چندانی بر بهبود کیفیت خودروی شما ندارند. اما با این وجود استفاده از سوخت با اکتان بالاتر در اتومبیل مدرن با توربو و ECU تطبیقی ، پیشرفت قابل توجهی در عملکرد و مصرف سوخت به همراه خواهد داشت ، به ویژه برای اتومبیل هایی که برای سوخت با اکتان 98+ طراحی شده اند. با مراجعه به دفترچه راهنمای خودروی خود در صورتی که ضریب تراکم خودرو عددی کمتر از 10.5 بود استفاده از مکمل ها جز هزینۀ اضافه فایده ای ندارد و در صورتی که ضریب تراکم بیش از 10.5 بود استفاده از مکمل ثمربخش است.
برخی خودروهای اروپایی یا ژاپنی ECU آنها برای سوخت های با عدد اکتان 100 طراحی شده است. از آنجایی که بنزین عادی موجود در ایران دارای عدد اکتان حدود 87 تا 90 و بنزین سوپر دارای عدد اکتان 92 تا 95 است، برای این خودروها استفاده از مکمل های استاندارد افزایندۀ عدد اکتان ضروری است؛ چرا که در صورت عدم استفاده از آنها عملکرد خودرو دچار اختلال میشود. افزایش عدد اکتان نباید بیش از حد باشد چرا که آرام سوزی بیش از اندازۀ سوخت سبب انفجار و یا خاموشی احتراق در موتور میگردد. نسبت استفاده از مکمل برای سوخت معمولاً 1 به 200 است و باید قبل از سوختگیری و زمانی که حدود بنزین موجود در باک به 10 لیتر آخر خود رسیده است مکمل افزوده شود و سپس باک تا مقدار نهایی خود پر شود.
از طرفی طبق گزارش سازمان استاندارد با آزمایش تعداد زیادی از مکمل ها در پژوهشگاه نفت متوجه شده اند که اکثر مکمل های موجود در بازار تقلبی هستند و هیچگونه تأثیر مثبتی بر بهبود عملکرد سوخت و خودرو ندارند و عمدتاً تأثیر منفی هم ندارند و استفاده از آنها جز هدر دادن پول فایدۀ دیگری ندارد. اما تکلیف خودروهایی مانند پورشه، بنز، بی ام و، تالیسمان، پژو 2008، سیتروئن c3، بسیاری از خودروهای هینوندا و… که مجهز به سیستم توربوشارژ و سوپر شارژر هستند و باید از بنزین با عدد اکتان بالای 93 استفاده کنند چیست؟
در این شرایط و با توجه به اینکه بنزین معمولی ایران دارای عدد اکتان 87 است، استفاده از بنزین سوپر توصیه میشود که دارای عدد اکتان بالا و حدود 95 است و میتواند پاسخگوی نیاز این خودرو ها باشد. در صورتی که در دفترچۀ راهنمای خودرو قید شده باشد که عدد اکتان بالای 98 لازم است، استفاده از مکمل سوخت خودرو ضروری است. اما باید از مکمل های استاندارد و اصلی استفاده شود که از مراکز معتبر خریداری میشوند و باید به نسبت مناسب و در زمان مناسب با سوخت خودرو ترکیب شود تا خودرو بتواند عملکرد مناسبی از خود ارائه دهد.
جمع بندی
به طور کلی در صورتی که یک خودروی معمولی بدون سوپر شارژر داریم و خودروی ما دارای دارای کوبش در سیلندر و مشکل در قدرت و شتاب به طور چشمگیر نیست، استفاده از هیچگونه مکمل سوخت خودرویی توصیه نمیشود و فقط لازم است بعد از مصرف هر سه یا چهار باک از بنزین معمولی یک یاک بنزین سوپر استفاده کنیم تا باک، انژکتور و سیستم انتقال سوخت خودرو تصفیه شود و عملکرد سیستم بهبود یابد. در صورتی که برای مدت طولانی از خودرو استفاده نکردیم، یک بار استفاده از مکمل های تمیز کننده میتواند مفید باشد تا رسوبات و لجن های تشکیل شده در باک و سر انژکتور را تا حدی کاهش دهد. اما استفادۀ دائمی از این مکمل های پاک کننده به هیچ وجه توصیه نمیشود و جز هدر رفتن پول فایدۀ دیگری برای ما ندارد.
همچنین در صورتی که خودروی دیزلی داریم و میخواهیم در فصل سرد و دماهای پایین از آن استفاده کنیم، با توجه به ویسکوزیتۀ نسبتاً بالای گازوئیل و امکان متبلور شدن و سفت شدن سوخت در دماهای پایین بهتر است تا از مکمل های ضدیخ گازوئیل استفاده کرد تا موتور دیزلی (Diesel Engine) بتواند در فصول سرد به راحتی روشن شده و به کار خود ادامه دهد.
در غیر از موارد گفته شده و با توجه به تأکید شرکت ملی نفت ایران مبنی بر تقلبی بودن و بی فایده بودن اکثر مکمل های سوخت خودرو موجود در بازار، استفاده از مکمل ها به طور عادی توصیه نمیگردد. و حتی اگر مکمل ها مقداری به راندمان موتور و عمر آن اضافه کنند، در برابر هزینۀ خرید آنها از لحاظ اقتصادی به صرفه نیست.
بنزین موسوم به سوپر دارای مشخصه عد اکتان ۹۵ میباشد و تقریبا” نیاز اکثر خودروهای بنزینی داخل کشور ایران را تامین میکند.
علی عزیز ممنون که نظر خودتون را با ما به اشتراک گذاشتین.
استفاده از بنزین سوپر اکتان ۹۵ بهیج وجه نقش تمیزکننده سیستم سوخت در خودرو را ایفا نمی کند.
با عرض سلام و احترام
آیا جمله شما سوالی است یا خبری؟
با تشکر
سلام برای ماشین فیدلیتی چه اوکتان بوستر را پیشنهاد می کنید .لطفاراهنمایی بفرمایید. ؟آیا برای هرباک باید ۱ اوکتان استفاده کرد ؟سپاس
بهتره از دستور العمل خودور فیدلیتی برای نوع سوخت مصرفی استفاده کنین