رله ضربه ای چیست؟
رله ضربه ای نوع ارتقاء یافته رله‌های معمولی است که از قابلیت خود نگه‌دار برخوردار است. این رله را گاهاً با عنوان رله حافظه‌دار نیز معرفی می‌کنند. زیرا توانایی نگهداری وضعیت خود در صورت قطع مدار فرمان و حتی قطع جریان برق را دارد. رله ضربه ای می‌تواند به تنهایی نقش مدار فرمان خود نگه‌دار در سیستم‌های برق صنعتی را داشته باشد. حضور این رله از مقدار سیم کشی تابلو برق کاسته و مدارات برق صنعتی را ساده‌تر می‌کند.
رله حافظه‌دار با سیستم خود نگه‌دار داخلی طراحی شده است. به این ترتیب با یک‌بار تحریک بوبین مدار آن وصل شده و در همان حالت باقی می‌ماند. برای پایان عملکرد رله نیاز به تحریک دوباره‌ی آن داریم. لذا رله ضربه ای توانایی ماندن در وضعیت پایدار خود را دارد. برای تحریک آن نیز تنها به یک سیگنال ضربه ای نیاز داریم. به این ترتیب می‌توانیم این رله‌ها را با استفاده از کلیدهای شستی نیز سیم کشی کنیم. از نگاه عملیاتی رله معکوس به شکلی طراحی شده است و با هر بار تحریک بوبین وضعیت رله آن معکوس شود.
مشخصه‌های فنی انواع رله ضربه ای
طراحی رله ضربه ای به مانند دیگر رله‌های برق صنعتی است. این رله دارای بخش تحریک سیم پیچ مغناطیس کننده است که بوبین را شامل می‌شود. بوبین تحریک این رله‌ها را در استانداردهای VAC ۲۲۰ یا VDC ۲۴ طراحی می‌کنند. همچنین این رله دارای تعدادی تیغه NO و یا NC است. بنابراین در شرایط عادی می‌توان از این رله در هر نوع مدار در حالت عادی باز و یا بسته استفاده کرد.
بحث کلیدی در مشخصه‌های فنی انواع رله ضربه ای مربوط به قسمت حافظه‌دار آن است. این رله‌ها با استفاده از پالس‌های ضربه ای کار می‌کنند. در سیم کشی رله ضربه ای به مدار خود نگه‌دار و یا شاسی استوپ نیاز نداریم. کل مدار رله حافظه‌دار را می‌توانیم با شاسی استارت تیغه NO و یا یک خروجی پالس گونه از سیستم‌های کنترلی مانند PLC سیم‌کشی کنیم. در بیانی ساده با یک‌بار تولید پالس ضربه ای مثلاً فشردن شستی استارت مدار رله ضربه ای وصل شده و وضعیت آن پایدار است. اما با فشردن دوباره همان شستی یا شستی‌های موازی مدار رله ضربه ای قطع می‌شود.
انواع رله ضربه ای با ولتاژهای تحریک متفاوت و یا تعداد تیغه‌های متنوع طراحی می‌شوند. لذا در هنگام خرید رله حافظه‌دار به مشخصه‌های فنی آن اعم از ولتاژ تحریک، جریان نامی و تعداد کنتاکت‌ها توجه کنید.
مؤلفه‌های فنی در انواع رله ضربه ای
- ولتاژ مدار فرمان: ولتاژ استاندارد تحریک بوبین رله ضربه ای است. این ولتاژ در استانداردهای VDC ۲۴ و یا VAC ۲۲۰ استفاده می‌شود. ولتاژ مدار فرمان باید با مشخصه تعریف شده بوبین رله ضربه ای همخوانی داشته باشد.
- جریان نامی: حداکثر جریان مجاز برای عبور از تیغه‌های رله ضربه ای است که برحسب آمپر معرفی می‌شود. از تیغه‌های رله ضربه ای می‌توانید برای اتصال الکتریکی هر نوع تجهیز استفاده کنید. به شرط آنکه حداکثر جریان آن تجهیز در حد استاندارد جریان نامی تیغه باشد.
- کنتاکت‌های رله: رله ضربه ای نیز به مانند دیگر رله‌ها دارای تعدادی کنتاکت NO و یا NC است. عملکرد این تیغه‌ها از شرایط خاموش رله ضربه ای شروع می‌شود. لذا تیغه NO در حالتی که رله خاموش است، باز است. برای تیغه NC نیز چنین شرایطی وجود دارد. البته عموما از تیغه‌های NO برای طراحی انواع رله ضربه ای استفاده می‌کنند.
عملکرد رله ضربه ای چگونه است؟
ساختار اصلی رله حافظه‌دار بخش بوبین آن است. بوبین، سیم‌پیچ مغناطیس شونده است که وظیفه‌ی فعال و یا غیرفعال کردن رله را بر عهده دارد. بوبین از بخش سیم‌پیچ مغناطیس کننده و هسته آهنی تشکیل شده است. اما بوبین طراحی شده در رله ضربه ای کارکردی دوگانه دارد.
در رله‌های معمولی اهرم تحریک رله به یک فنر متصل شده است. این اهرم تحت تأثیر عملکرد بوبین حرکت می‌کند. اما پس از پایان تحریک بوبین به حالت قبلی باز می‌گردد. این در حالی است که برای عملکرد رله ضربه ای کارکرد متفاوتی پیش بینی شده است. بوبین پس از برقرار شدن باعث تحریک هسته آهنی و جابجایی اهرم می‌شود. اما در پایان، تحریک سیستمی برای بازگشت اهرم وجود ندارد.
رله حافظه‌دار به شکلی طراحی شده است که هر بار تحریک بوبین باعث معکوس شدن عملکرد اهرم مکانیکی داخل آن شده تا وضعیت تیغه‌ها معکوس می‌شود. به این ترتیب تیغه شرایط پایدار دارد. اصطلاحاً رله از قابلیت خود نگه‌دار برخوردار است.
مقایسه رله حافظه‌دار با کنتاکتور
طراحی و عملکرد رله ضربه ای کم‌وبیش شبیه به طراحی و عملکرد کنتاکتورها است. با این تفاوت که از قابلیت تحریک خود نگه‌دار برخوردار است. به شکلی که می‌توان با تحریک شستی عملکرد آن را در حالت پایدار قرار داد.
کنتاکتورها، تحریک پایدار ندارند. برای طراحی مدار خود نگه‌دار کنتاکتورها علاوه بر شستی استارت به شستی استوپ و کنتاکت NO نیز نیاز داریم. در غیر این صورت وضعیت کنتاکتور تا پایان برق‌دار بودن بوبین تغییر می‌کند. سیم‌کشی مدار خود نگه‌دار نیز اندکی پیچیده است. زیرا نیاز به تعریف شستی استوپ قبل از شستی استارت داریم. در عین حال باید تیغه NO کنتاکتور را به شکل موازی با شستی استارت سیم‌کشی کنیم.
مقایسه رله ضربه ای با کنتاکتور در همین بخش خود نگه‌دار است. رله ضربه ای بدون نیاز به شستی استوپ و یا تیغه خود نگه‌دار NO سیم‌کشی می‌شود. تحریک آن به شکل پالس ضربه ای است و به راحتی تنها با استفاده از کلید استارت و با تحریک ضربه ای خروجی PLC راه‌اندازی می‌شود و وضعیت خود را پایدار نگه می‌دارد.
عملکرد این رله به مراتب از کنتاکتورها روان‌تر و کم‌صدا تر است. بنابراین مناسب استفاده در مکان‌هایی که حساس به صدا هستند می‌باشد. در عین حال استفاده از رله حافظه‌دار باعث کاهش حجم سیم کشی و ساده‌تر شدن مدار برق صنعتی می‌شود. این ویژگی در سیم‌کشی تعداد زیاد کلیدهای استارت انواع تجهیزات مانند سیم‌کشی تابلو روشنایی و… مفید است.
نحوه سیم کشی رله ضربه ای
سیم کشی این نوع رله بسیار ساده است. بهره‌مندی از قابلیت خود نگه‌دار باعث شده تا برای سیم‌کشی آن نیاز به کلیدهای استوپ و یا سیم‌بندی موازی NO نداشته باشیم. این موضوع باعث کاهش حجم سیم‌کشی می‌شود. در عین حال می‌توانیم با استفاده از کلیدهای ضربه ای برای فعال کردن رله استفاده کنیم.
مدار مصرف کننده و مدار تحریک رله حافظه‌دار جداگانه سیم‌کشی می‌شوند. برای سیم‌کشی مصرف کننده از تیغه NO رله ضربه ای استفاده می‌شود. سیم فاز به ترمینال شماره ۱ تیغه NO متصل شده و از ترمینال شماره‌ی ۲ برای مصرف کننده ارسال می‌شود. اما برای تحریک این رله باید ترمینال‌های A1 و A2 را سیم‌بندی کنیم. برای این منظور سیم نول را به ترمینال A2 متصل کرده و سیم فاز را با عبور از کلیدهای استارت ضربه ای به سمت ترمینال ۱ می‌فرستیم.
شما می‌توانید از یک یا چند کلید استارت به شکل موازی برای تحریک رله ضربه ای استفاده کنید. عملکرد هر کدام از این کلیدها باعث تغییر وضعیت رله می‌شود. به این ترتیب سیم‌کشی رله ضربه ای تمام شده است. حالا وقتی هر کدام از استارت‌ها را برای یک لحظه فشار بدهید، وضعیت رله تغییر کرده و تا تحریک مجدد پایدار می‌ماند.
کاربرد رله ضربه ای
رله ضربه ای با هدف ساده‌تر کردن مدارات برق صنعتی و یا برق ساختمان طراحی شده است. از این رله‌ها برای مدارهای روشنایی و یا مکان‌هایی که قرار است تجهیزی را از چند نقطه روشن و خاموش کنند، استفاده می‌شود. برای هر نوع مصرف کننده که قرار است به شکل فرمان پالسی راه‌اندازی شود، می‌توانیم از انواع رله ضربه ای استفاده کنیم. بنابراین در کل می‌توانیم کاربرد رله حافظه‌دار را در موارد زیر دسته‌بندی کنیم:
- برق ساختمان و راه‌اندازی مدارهای روشنایی: رله حافظه‌دار می‌توانند جایگزین مناسب کلیدهای صلیبی برای روشن و خاموش کردن روشنایی‌ها از چند نقطه باشند.
- برق ساختمان و روشنایی راه پله: برای طراحی مدار راه‌پله نیز می‌توانیم از این رله‌ها استفاده کنیم. به شکلی که یک کلید در ابتدا و یک کلید در انتها و با فاصله‌ی میان طبقات قرار می‌گیرد. در این صورت با یک‌بار فشردن کلیدها برق راه‌پله روشن شده و با فشردن مجدد هر کدام از کلیدها روشنایی راه پله خاموش می‌شود. همچنین می‌توانیم از تیغه NO تایمر به جای یکی از کلیدها استفاده کنیم.
- برق صنعتی و راه‌اندازی مدارهای خود نگه‌دار: با استفاده از رله ضربه ای می‌توانیم مدارهای خود نگه‌دار را به شکل ساده‌تر و با سیم‌بندی کمتر بدون نیاز به شستی استوپ سیم‌بندی کنیم. راه‌اندازی الکتروموتورها از کاربردی‌ترین موارد است.
راهنمای خرید رله ضربه ای و قیمت آن
رله ضربه ای (Impulse Relay) به مانند دیگر رله‌ها طراحی شده است. این رله‌ها در مدل‌های گوناگون و قابلیت‌های متنوع حضور دارند. همچنین برندهای متعددی در سراسر جهان این نوع رله را تولید می‌کنند. در هنگام خرید رله حافظه‌دار لازم است تا مشخصه‌های فنی آنها را بررسی کنید. ولتاژ تحریک، حداکثر جریان مجاز کنتاکت‌ها و تعداد کنتاکت‌ها مهمترین مؤلفه‌ها هستند. در عین حال بهتر است که به موارد دیگر مانند درجه حفاظت IP و یا سطح عایق بدنه نیز توجه کنید.
برای خرید انواع رله ضربه ای می توانید از خدمات تخصصی فروش آنلاین سایت اینرژی استفاده کنید. اینرژی از فعالان حوزه تامین قطعات و تجهیزات صنعتی است. فروش انواع تجهیزات تابلو برق در تیپ های تخصصی توسط گروه اینرژی صورت می گیرد. همچنین در فضای این سایت به لیست قیمت رله در انواع مختلف دسترسی دارید.
سلام ممنون از مقالات خوب سایت.نحوه سیم کشی رله ضربه ای به چه شکلی می‌باشد ؟